چكيده:

كار، اشتغال و توليد داراي سه بعد فلسفي، جامعه شناختي و اقتصادي مي باشد، ترتب بين اين ابعاد منطقي است. از اين رو بعد فلسفي، زيربناي جامعه شناختي و جامعه شناختي آن زيرساز بحث اقتصادي آن به حساب مي آيد. آنگاه كه فرهنگ كار و توليد در روابط اجتماعي سامان مي يابد، زمينه طبيعي تأثيرگذاري دولت و مشاركت بخش خصوصي و سرمايه گذاري فراهم و در نتيجه شرايط راهبردهاي اشتغال و توليد تحقق عيني مي يابد.

واژگان كليدي: فرهنگ، هنجار، زيرساخت، راهبرد

مقدمه

هر نظام اقتصادي كه يكي از وظايف مهم خود را، ايجاد زمينه كار، اشتغال و افزايش توليدات بداند، بطور طبيعي اول بايد شرايط مناسب بينشي، رفتاري، ارزشي و فرهنگي كار، اشتغال و توليد را فراهم نمايد. آنگاه مكانيزمها و متغيرهاي مستقل و تابع اقتصادي را هماهنگ و سازگار با عناصر فرهنگي بكار گيرد. بي شك كاستي باور و بينش در مورد كار مثبت و ضعف ارزشي تلاش و پشتكار در سطح جامعه، رفتارهاي متناسب با شكوفايي توليد و اشتغال را به شدت تحت تأثير قرار مي دهد و در نهايت مكانيزم عرضه و تقاضاي كار را بي كشش مي سازد. در چنين وضعيتي، نه متغير دستمزد در جانب عرضه، كارساز است و نه متغير سود و درآمد در جانب تقاضا مي تواند نقش چشمگيري داشته باشد.

از اين رو ابتدا، جايگاه نيروي انساني عامل كار از جهت بينشي و فلسفي در تدبير جهان، و آنگاه بعد جامعه شناختي اين عامل و در نهايت اصول و شرايط اقتصادي كار، اشتغال، توليد، از ديدگاه امام علي عليه السلام مورد بررسي قرار مي گيرد.

اهميت توليد ملي را مي توان از آيات متعددي از قرآن كريم استفاده كرد كه در اين مجال كوتاه به بررسي بعضي از آيات مي پردازيم:

1-جامعه اسلامي زير سلطه بيگانگان قرار نگيرد
(وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرينَ عَلَى الْمُؤْمِنينَ سَبيلاً : و خداوند هرگز بر [زيانِ‏] مؤمنان، براى كافران راه [تسلّطى‏] قرار نداده است.)(النساء: 141)
يكي از آياتي كه مي توان اهميت توليد ملي را از آن استفاده كرد اين آيه شريفه است كه با صراحت تمام بيان مي كند كه جامعه اسلامي بايد در صدد باشد كه در زير سلطه بيگانگان و دشمنان قرار نگيرد و روشن است كه وابستگي اقتصادي همان طور كه امام خميني رحمه الله عليه فرمودند منشأ تمام وابستگي ها و در نتيجه قرار گرفتن در تحت سلطه بيگانگان خواهد بود :
(اگر ما يك وابستگي اقتصادي داشته باشيم اين موجب مي‏شود كه وابستگي سياسي هم پيدا بكنيم، وابستگي نظامي هم پيدا بكنيم. مملكتمان باز برگردد به آن حالتي ‏كه سابق بود.) (بيانات در جمع انجمن اسلامي كاركنان وزارت صنايع و معادن:سال 1358)
پس براي اينكه بيگانگان سلطه اي بر جامعه اسلامي نداشته باشند  بايد به مرحله اي از توليد برسيم كه كليه كالاهاي مورد نياز جامعه در كشور توليد شود و نيازي به كشورهاي بيگانه براي واردات بعضي از محصولات نداشته باشيم .
2- بسيج تمام نيروها در برابر دشمنان
منطق قرآن كريم اين است كه هيچ گاه در برابر ظلم و ستم كوتاه نياييد و قدرت خود را براي مقابله هرچه تمام تر با آنها بسيج كنيد:(وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ : و هر چه در توان داريد از نيرو بسيج كنيد.)(الأنفال: 60)
مقام معظم رهبري در راستاي اجرايي شدن بسيج نيروها در برابر دشمنان اين سال را سال توليد ملي نام گذاري كردند و صراحتاً فرمودند: (ممكن است آمريكا خطرهائى براى كشورهاى ديگر ايجاد كند؛ ممكن است ديوانگى كنند. البته من همين جا بگويم؛ ما سلاح اتمى نداريم، سلاح اتمى هم نخواهيم ساخت، اما در مقابل تهاجم دشمنان - چه آمريكا و چه رژيم صهيونيستى - براى دفاع از خودمان، در همان سطحى كه دشمن حمله كند، به آنها حمله خواهيم كرد.)( بيانات در حرم رضوي در آغاز سال 91)
خداوند متعال در آيات الهي به پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) توصيه مي كند تابه امكانات ديگران چشم نداشته باشد
و مسلم است كه يكي از بزرگترين عوامل براي مقابله با تهديدات دشمنان رسيدن به مرحله اي است كه نيازهاي جامعه اسلامي در درون كشور توليد شود و نيازي به كشورهاي ديگر وجود نداشته باشد.
3- چشم داشتن به امكانات ديگران از عوامل انحطاط
خداوند متعال در آيات الهي به اين حقيقت اشاره مي كند كه چشم داشتن به امكانات ديگران يكي از مهمترين عوامل سقوط يك جامعه است. جامعه اي كه با وجود دارا بودن امكانات و استعداد هاي فروان به امكانات ديگران چشم داشته باشد اين جامعه نمي تواند از عزت كافي برخوردار باشد و مدام براي بهره وري از امكانات ديگران بايد در برابر آنها سر تعظيم فرود بياورد و در برابر آنها خضوع و خشوع كند.
خداوند متعال در آيات الهي  به پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) توصيه مي كند تا به امكانات ديگران چشم نداشته باشد:
(وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى: و زنهار به سوى آنچه اصنافى از ايشان را از آن برخوردار كرديم [و فقط] زيور زندگى دنياست تا ايشان را در آن بيازماييم، ديدگان خود مدوز، و [بدان كه‏] روزىِ پروردگار تو بهتر و پايدارتر است.)(طه: 131)
همچنين بيان مي كند كه در برابر امكاناتي كه به ديگران داده ايم شما بر توانايي ها و امكانات خود تكيه كنيد نه اينكه خود را با كشورها و شخصيت هاي مختلف مقايسه كنيد و از كمبود هاي خود غمگين و ناراحت بشويد چرا كه اين طرز تفكر نشانه عدم رشد كافى و احساس حقارت درونى و كمبود همت مى باشد.
ملتي كه مي خواهد در برابر مستكبران دنيا با عزت و سربلندي قد علم كند به جاي اينكه مدام خود را با سرمايه ها و پيشرفت هاي آنها مقايسه كند ، نيروى فكرى و جسمانى خويش را در راه رشد و ترقى خويشتن به كار مى گيرد، و به خود مى گويد من چيزى از ديگران كمتر ندارم و دليلى ندارد كه نتوانم از آنها پيشرفت بيشترى كنم ، من چرا چشم به امكانات و پيشرفت هاي آنها كه آن هم فقط در جهت مادي است و در بحران معنويت دست و پا ميزنند بدوزم من خودم بهتر و بيشتر توليد مى كنم .(برگفته از تفسير نمونه)

منبع : ido.ir