سفر رهبر معظم انقلاب اسلامي به استان خراسان شمالي  در يكي از مهمترين مقاطع تاريخ انقلاب اسلامي در حال انجام است. در شرايطي كه بيداري اسلامي در منطقه خاورميانه اوج گرفته است، دشمني ها و فشارهاي غربي ها بر ضد ايران  در چارچوب تحريمها شكل جديدي به خود گرفته اند. در حاليكه در سالهاي اخير ملت ايران شاهد پيشرفتهاي چشمگير در حوزه فناوري و دانش بوده است، متاسفانه برخي شعارزدگي ها ، فعاليتهاي بي برنامه و  باندبازي ها  و بي توجهي به نيازهاي واقعي مردم چون اشتغال و تورم موجبات تلخي ذائقه  مردم را فراهم كرده است.

در اين شرايط خطير، رهبر معظم انقلاب اسلامي كه سكانداري كشتي انقلاب و نظام را در دست دارند، مانند گذشته نقش خطير و تاريخي  ولايت فقيه  در ايجاد تعادل و ثبات در بخشهاي مختلف نظام و كشور را نشان دادند و در سخنراني مهم خود در جمع مردم انقلابي بجنورد ، نكات مهم و قابل توجهي را خطاب به مردم و مسوولين بيان فرمودند.

بايد توجه داشت كه اين سخنان داراي برخي فرازهاي راهبردي بوده كه در تصميم سازي هاي مسوولين كشور مي بايست مد نظر قرار گيرد. به نظر مي رسد با توجه به شرايط فعلي سياسي كشور مسوولين و متصديان قوه هاي مختلف با دقت به تجزيه و تحليل اين فرازها از سخنان رهبري بپردازند:

بزرگنمايي تحريمها و وادادگي ممنوع:

اين روزها، سخن از قيمت دلار و طلا، بالا رفتن نرخها و مشكلات ناشي از تحريمهاي ظالمانه غربي ها عليه ما بسيار به گوش مي رسد. به نظر مي رسد اگرچه بخشي از اين مشكلات واقعي و نتيجه اين تحريمهاست، اما بخش ديگر و جدي مسائل پيش آمده، ناشي از ايجاد فضاي رواني رسانه هاي خارجي درباره تاثير تحريمها و هم نوايي برخي رسانه ها و حتي مسوولين داخلي است. از ابتداي انقلاب اسلامي اين تحريمها وجود داشته اند. در حال حاضر به نظر مي رسد برخي مسوولين ضعف اجرايي و كاري خود را با بزرگنمايي مساله تحريمها توجيه مي كنند. پذيرفتن ذهني روي دادن شعب ابي طالب از سوي برخي مسوولين و ارسال سيگنالهاي منفي به بازار و مردم نه تنها باعث به هم ريختن اقتصاد ملي مي شود كه تلاشهاي مثبت مسوولين را براي دور زدن تحريمها را نيز خنثي مي كند. به نظر مي رسد برخي رسانه ها و مسوولين نمي بايست براي توجيه ضعف خود در مديريت بازار و اقتصاد به درشت نمايي آثار و تبعات تحريمها بپردازند. در اين راستا است كه حضرت آيت الله خامنه اي مي فرمايند : 

 " مسئله تحريمها، مسئله جديدي نيست و از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي وجود داشته است اما دشمنان تلاش دارند تا موضوع تحريمها را بزرگ نمايي كنند و متأسفانه برخي هم در داخل با آنها همزبان ميشوند."

رفع تحريمها را به مصالحه اتمي مرتبط نكنيد:

اخيرا برخي سياسيون و مديران اجرايي  و هم چنين رسانه هاي داخلي از لزوم ايجاد مصالحه با طرف غربي در زمينه هسته اي و دادن امتياز براي رفع تحريمها سخن گفته اند. طرح راهبرد مذاكره مستقيم با آمريكا  از سوي مقامات قوه مجريه نيز در اين چارچوب ارزيابي مي گردد. در واقع اين طيف با شباهت سازي مصالحه هسته اي با پذيرش قطع نامه 598 در پايان جنگ خواستار تن دادن به درخواستهاي غربي ها هستند. اما واقعيت اينجاست كه طرف غربي در مذاكرات بغداد و مسكو نشان داده حتي با ايجاد فرمولهاي اعتماد ساز و برخي تعليقهاي داوطلبانه حاضر به رفع بخش موثري از تحريمها نيست و خواستها جديدي را مطرح مي كند. در واقع اين تحريمها به جاي مساله هسته اي ، قدرت ملي ايران به عنوان قدرت نوظهور منطقه اي را نشانه رفته و مصالحه هسته اي براي رفع اين تحريمها موثر نيست.

يك قدم عقب نشيني هسته اي طرف مقابل را يك قدم به جلو مي آورد و خواستهاي جديدي را مطرح مي كند. لذا ايشان مي فرمايند:

 "آمريكا و برخي كشورهاي اروپايي، تلاش دارند تا اين تحريمها را به دروغ به موضوع انرژي هسته اي مرتبط كنند در حاليكه در ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي كه تحريمها شروع شد، موضوع انرژي هسته اي به هيچ وجه وجود نداشت" . "آنها به دروغ مي گويند كه اگر ملت ايران از انرژي هسته اي صرفنظر كند، تحريمها برداشته مي شود درحاليكه علت اصلي اِعمال اين تحريمهاي غير منطقي كه نوعي وحشيگري نيز به حساب مي آيد، بغض و كينه آنها از ملت ايران است."

مسوولين عزيز همديگر را متهم نكنيد!

يكي از اتفاقات ناخوشايندي كه در چند روز گذشته روي داد طرح برخي اتهامات و گلايه ها از تريبونهاي در رسمي و در چشم رسانه هاي داخلي و خارجي عليه ديگران، فرافكني و منزه نشان دادن خود بود. در شرايط فعلي كشور نياز به آرامش، تعاون و همدلي دارد. قوا مي بايست بر اساس وظايف مطرح در قانون اساسي عمل كنندو حد و حدود هر كدام نيز كاملا روشن است. بر اين اساس رهبر فرزانه انقلاب وظيفه مسئولان را نيز حفظ اتحاد و همدلي، برنامه ريزي، رعايت حدود قانوني، مسئوليت شناسي و تقصيرها را به گردن هم نيانداختن ، دانستند و تأكيد كردند: در قانون اساسي نقش مجلس، دولت، رئيس جمهور و قوه قضائيه مشخص شده است، بنابراين همه مسئولان بايد به وظايف قانوني خود عمل كنند و با يكديگر همدل، همراه و همزبان باشند.

رهبر انقلاب اسلامي خاطر نشان كردند: به لطف خداوند كشور در اين خصوص مشكلي ندارد زيرا مسئولان كشور اعم از روساي قوا و بدنه سه قوه، دلسوز و علاقمند به سرنوشت كشور هستند.

حضرت آيت الله خامنه اي افزودند: البته ممكن است اشتباهات يا خطاهايي هم وجود داشته باشد ولي همه اين اشتباهات قابل جبران هستند.هر مسوولي مي تواند اشتباه كند. پذيرش خطا مقدمه رفع خطاست:

متاسفانه يكي از آسيبهاي فرهنگ مديريتي در كشور ما عدم پذيرش خطا از سوي مسوولين از سطوح عالي گرفته تا سطوح مياني و پايين است. پذيرش يك خطا در سياستگذاري و يا اجرا نه تنها باعث پايين آمدن شان مدير مربوطه نيست بلكه نشانگر مسووليت پذيري و اهتمام او به حل مسائل مردم و نه حفظ جايگاه خود است. پذيرش خطا در سياستگذاري و يا اجرا از سوي مسوولين اولين گام براي حل آن مشكل است. به نظر مي رسد حضرت آيت الله خامنه اي رهبر حكيم انقلاب اسلامي با طرح موضوع اشتباه بودن سياست تنظيم خانواده در دهه هفتاد درسي بزرگ به تمام سران قوا،مسوولين كشوري و مديران در سطوح مختلف دادند.  ايشان بار ديگر تأكيد كردند يكي از خطاهايي كه در اواسط دهه هفتاد انجام شد، ادامه سياست كنترل جمعيت بود كه اين اشتباه بايد جبران شود زيرا نسل جوان، عامل اصلي پيش روندگي كشور است.

رهبر انقلاب اسلامي خاطرنشان كردند: البته اجراي سياست كنترل جمعيت در اوايل دهه هفتاد كار صحيحي بود اما ادامه آن از اواسط دهه هفتاد اشتباه بود و مسئولين كشور و از جمله رهبري در اين اشتباه سهيم هستند و بايد از خداوند طلب عفو كنند.

در واقع بيان اين نكته از سوي رهبر معظم انقلاب كه حتي عالي ترين سطوح نظام از خطا در سياستگذاري و اجرا مصون نيستند ، درسي بزرگ به برخي مسوولين است كه تمام سياستها و انتخابهاي خود را مطلق ندانند و در صورت لزوم مي بايست آن بيان شده و به تصحيح آن اقدام شود.

منبع: سايت موسسه فرهنگي تبيان

به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از پايگاه اطلاع رساني دفتر مقام معظم رهبري، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي صبح امروز(سه‌شنبه) در جمع فرماندهان ارتش و دست اندركاران نمايشگاه دستاوردهاي ارتش با ابراز خرسندي از پيشرفت مشهود در سراسر ارتش، «توأم شدن علم و عمل» را مهمترين عامل تحقق اهداف و انجام شدن صحيح كارها برشمردند و نيروهاي مسلح را به توجه كامل به اين عامل اساسي و پيش برنده فراخواندند.

حضرت آيت الله خامنه‌اي با اشاره به توصيه‌هاي مكرر معارف اسلامي درباره «جايگاه رفيع علم و عمل و ضرورت توأم شدن اين دو عامل»، افزودند: همانگونه كه از سالها قبل تأكيد شده است مراكز علمي و آموزشي در نيروهاي مسلح، بايد بطور مستمر رشد و ارتقا يابند.

حضرت آيت الله خامنه‌اي زنده نگه داشتن روح اعتماد به نفس، و «ابتكار و نوآوري» را موجب استمرار پيشرفت نيروهاي مسلح دانستند و خاطرنشان كردند: كشف و بكارگيري حتي گوشه‌هايي از استعدادهاي پيچيده، فراوان و ناشناخته انسان، مي تواند هر محيطي از جمله محيطهاي نظامي را متحول سازد، بنابراين سقف پرواز استادان و دانشجويان را بسيار بلند قرار دهيد.

فرمانده كل قوا مقررات حاكم بر محيطهاي نظامي از جمله نظم و انضباط را مهم خواندند و در عين حال افزودند: در محيط هاي آموزشي نيروهاي مسلح، حالت تحرك و انعطاف نيز مورد توجه قرار گيرد.

ايشان، نيروهاي مسلح مستحكم و متناسب با اهداف و آرمانهاي جمهوري اسلامي را هدف بلندمدت نيروهاي مسلح برشمردند و افزودند: آرمانهاي نظام اسلامي، فراگير و مربوط به همه جامعه بشري است البته ما براي تحقق اين آرمانها، تعرض و تجاوز به حيثيت هيچ كشور و ملتي را جايز نمي‌دانيم اما نيروهاي مسلح بايد به قابليتهايي برسند كه هيچ كس نتواند حصار مستحكم كشور و ملت عزيز ايران را مورد تعرض قرار دهد.

توجه به دانش هاي جديد، استمرار ساخت تجهيزات، شتاب بخشيدن به نهضت قطعه‌سازي، به روزرساني و خلق پديده‌هاي جديد علمي، استفاده از اساتيد مجرب، گسترش همكاري با مراكز علمي، دانشگاهي و توجه جدي به معنويات از ديگر توصيه هاي رهبر انقلاب اسلامي به فرماندهان ارتش بود.

در ابتداي اين ديدار امير دريادار سياري فرمانده نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران، در گزارشي افزايش روحيه معنوي پرسنل، نوسازي تجهيزات، ايجاد امنيت پايدار و گسترش همكاري با كشورهاي دوست و همسايه را از جمله اقدامات اين نيرو در سالهاي اخير اعلام كرد.

دريادار سياري همچنين خودكفايي در تأمين و ساخت تجهيزات و اقلام دفاعي، ساخت انواع شناورهاي سطحي و زيرسطحي، تقويت توان موشكي و گسترش ساماندهي دفاعي – رزمي را از جمله اهداف نيروي دريايي خواند.

منبع: خبرگزاري فارس

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيات 34 تا 40 سوره ص   تفسير نمونه جلد19 صفحات 289

حقايقى كه داستان سليمان به ما مى‏آموزد

بدون شك هدف قرآن از ذكر تواريخ انبياء تكميل برنامه‏هاى تربيتى از طريق انعكاس عينى واقعيتها در اين سرگذشتهاى زنده است.

از جمله مسائلى كه در لابلاى داستان سليمان عينيت يافته امور زير است.

الف: داشتن يك حكومت نيرومند با امكانات مادى فراوان و اقتصاد گسترده و تمدن درخشان هرگز منافاتى با مقامات معنوى و ارزشهاى الهى و انسانى ندارد، چنان كه آيات فوق بعد از ذكر تمام مواهب مادى سليمان در پايان مى‏گويد: با اين همه او در پيشگاه خدا مقامى والا و سرانجامى نيك داشت.

در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام ص آمده است‏

ا رأيتم ما اعطى سليمان بن داود من ملكه؟ فان ذلك لم يزده الا تخشعا، ما كان يرفع بصره الى السماء تخشعا لربه!:

" شنيده‏ايد خداوند چه اندازه از ملك و حكومت به سليمان داد؟ با اين حال اينهمه مواهب جز بر خشوع او نيفزود، به گونه‏اى كه حتى از شدت خشوع و ادب چشم به آسمان نمى‏انداخت" «1».

ب: براى اداره يك كشور آباد هم وسيله ارتباطى سريع لازم است، و هم به كار گرفتن نيروهاى مختلف، و هم جلوگيرى از نيروهاى مخرب، هم توجه به مسائل عمرانى، هم توليد سرمايه از طريق استخراج منابع مختلف، و هم دادن اختيارات به مديران لايق كه همه اينها در اين داستان به طرز روشنى منعكس شده است.

ج: از نيروها بايد حد اكثر استفاده را كرد و حتى شياطين را به طور كامل نبايد حذف كرد، بلكه آنها را كه قابل توجيه و ارشادند در مسير صحيح به كار گرفت، و تنها آن بخش كه به هيچوجه قابل استفاده نيستند بايد در بند باشند.

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيات 112 تا 114 سوره نحل   تفسير نمونه جلد 11 صفحات 433

رابطه امنيت و روزى فراوان‏

در آيات فوق براى اين منطقه آباد خوشبخت و پر بركت، سه ويژگى ذكر شده است كه نخستين آنها امنيت، سپس اطمينان به ادامه زندگى در آن، و بعد از آن مساله جلب روزى و مواد غذايى فراوان مى‏باشد كه از نظر ترتيب طبيعى به همان شكل كه در آيه آمده صورت حلقه‏هاى زنجيرى علت و معلول دارد، چرا كه تا امنيت نباشد كسى اطمينان به ادامه زندگى در محلى پيدا نمى‏كند، و تا اين دو نباشند كسى علاقه‏مند به توليد و سر و سامان دادن به وضع اقتصادى نمى‏شود.

و اين درسى است براى همه ما و همه كسانى كه مى‏خواهند سرزمينى آباد و آزاد و مستقل داشته باشند، بايد قبل از هر چيز به مساله" امنيت" پرداخت، سپس مردم را به آينده خود در آن منطقه اميدوار ساخت، و به دنبال آن چرخهاى اقتصادى را به حركت در آورد.

ولى اين نعمتهاى سه‏گانه مادى هنگامى به تكامل مى‏رسند كه با نعمت معنوى ايمان و توحيد هماهنگ گردند، به همين دليل در آيات فوق بعد از ذكر نعمتهاى سه گانه مى‏گويد:" وَ لَقَدْ جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ" پيامبرى از جنس آنها براى هدايتشان ماموريت پيدا كرد" «1».

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيات 54 تا 57 سوره يوسف   تفسير نمونه جلد 10 صفحات 9 تا 12

- اهميت مسائل اقتصادى و مديريت‏

گر چه ما هرگز موافق مكتبهاى يك بعدى كه همه چيز را در بعد اقتصادى خلاصه مى‏كنند و انسان و ابعاد وجود او را نشناخته‏اند نيستيم، ولى با اين حال اهميت ويژه مسائل اقتصادى را در سرنوشت اجتماعات هرگز نمى‏توان از نظر دور داشت، آيات فوق نيز اشاره به همين حقيقت مى‏كند، چرا كه يوسف از ميان تمام پستها انگشت روى خزانه دارى گذاشت، زيرا مى‏دانست هر گاه به آن سر و سامان دهد قسمت عمده نابسامانيهاى كشور باستانى مصر، سامان خواهد يافت، و از طريق عدالت اقتصادى مى‏تواند سازمانهاى ديگر را كنترل كند.

در روايات اسلامى نيز اهميت فوق العاده‏اى به اين موضوع داده شده است از جمله در حديث معروف على ع يكى از دو پايه اصلى زندگى مادى و معنوى مردم (قوام الدين و الدنيا) مسائل اقتصادى قرار داده شده است، در حالى كه پايه ديگر علم و دانش و آگاهى شمرده شده است. گر چه مسلمين تا كنون اهميتى را كه اسلام به اين بخش از زندگى فردى و اجتماعى داده ناديده گرفته‏اند، و به همين دليل از دشمنان خود در اين قسمت عقب مانده‏اند، اما بيدارى و آگاهى روز افزونى كه در قشرهاى جامعه اسلامى ديده مى‏شود، اين اميد را به وجود مى‏آورد كه در آينده كار و فعاليتهاى اقتصادى را به عنوان يك عبادت بزرگ اسلامى تعقيب كنند و با نظام صحيح و حساب شده عقب‏ماندگى خود را از دشمنان بى‏رحم اسلام از اين نظر جبران نمايند.

ضمنا تعبير يوسف كه مى‏گويد" إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ" دليل بر اهميت مديريت در كنار امانت است، و نشان مى‏دهد كه پاكى و امانت به تنهايى براى پذيرش يك پست حساس اجتماعى كافى نيست بلكه علاوه بر آن آگاهى و تخصص و مديريت نيز لازم است، چرا كه" عليم" را در كنار" حفيظ" قرار داده است.

و ما بسيار ديده‏ايم كه خطرهاى ناشى از عدم اطلاع و مديريت كمتر از خطرهاى ناشى از خيانت نيست بلكه گاهى از آن برتر و بيشتر است! با اين تعليمات روشن اسلامى نمى‏دانيم چرا بعضى مسلمانان به مساله مديريت و آگاهى هيچ اهميت نمى‏دهند و حد اكثر كشش فكر آنها در شرائط واگذارى پستها، همان مساله امانت و پاكى است با اينكه سيره پيامبر ص و على ع در دوران حكومتشان نشان مى‏دهد، آنها به مساله آگاهى و مديريت همانند امانت و درستكارى اهميت مى‏دادند.

- نظارت بر مصرف‏

در مسائل اقتصادى تنها موضوع" توليد بيشتر" مطرح نيست، گاهى" كنترل مصرف" از آن هم مهمتر است، و به همين دليل در دوران حكومت خود، سعى كرد، در آن هفت سال وفور نعمت، مصرف را به شدت كنترل كند تا بتواند قسمت مهمى از توليدات كشاورزى را براى سالهاى سختى كه در پيش بود، ذخيره نمايد. در حقيقت اين دو از هم جدا نمى‏توانند باشند، توليد بيشتر هنگامى مفيد است كه نسبت به مصرف كنترل صحيحترى شود، و كنترل مصرف هنگامى مفيدتر خواهد بود كه با توليد بيشتر همراه باشد.

سياست اقتصادى يوسف ع در مصر نشان داد كه يك اقتصاد اصيل و پويا نمى‏تواند هميشه ناظر به زمان حال باشد، بلكه بايد" آينده" و حتى نسلهاى بعد را نيز در بر گيرد، و اين نهايت خودخواهى است كه ما تنها به فكر منافع امروز خويش باشيم و مثلا همه منابع موجود زمين را غارت كنيم و به هيچوجه به فكر آيندگان نباشيم كه آنها در چه شرائطى زندگى خواهند كرد، مگر برادران ما تنها همينها هستند كه امروز با ما زندگى مى‏كنند و آنها كه در آينده مى‏آيند برادر ما نيستند.

جالب اينكه از بعضى از روايات چنين استفاده مى‏شود كه يوسف براى پايان دادن به استثمار طبقاتى و فاصله ميان قشرهاى مردم مصر، از سالهاى قحطى استفاده كرد، به اين ترتيب كه در سالهاى فراوانى نعمت مواد غذايى از مردم خريد و در انبارهاى بزرگى كه براى اين كار تهيه كرده بود ذخيره كرد، و هنگامى كه اين سالها پايان يافت و سالهاى قحطى در پيش آمد، در سال اول مواد غذايى را به درهم و دينار فروخت و از اين طريق قسمت مهمى از پولها را جمع آورى كرد، در سال دوم در برابر زينتها و جواهرات (البته به استثناى آنها كه توانايى نداشتند) و در سال سوم در برابر چهارپايان، و در سال چهارم در برابر غلامان و كنيزان، و در سال پنجم در برابر خانه‏ها، و در سال ششم در برابر مزارع، و آبها، و در سال هفتم در برابر خود مردم مصر، سپس تمام آنها را (به صورت عادلانه‏اى) به آنها بازگرداند، و گفت هدفم اين بود كه آنها را از بلا و نابسامانى رهايى بخشم «1».

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيه  60 سوره توبه   تفسير نمونه جلد 8 صفحات 10 تا 14

نقش زكات در اسلام‏

با توجه به اينكه اسلام به صورت يك مكتب صرفا اخلاقى، و يا فلسفى و اعتقادى، ظهور نكرد، بلكه به عنوان يك" آئين جامع" كه تمام نيازمنديهاى مادى و معنوى در آن پيش‏بينى شده، پا به عرصه ظهور گذاشت، و نيز با توجه به اينكه اسلام، از همان عصر پيامبر ص، با تاسيس حكومت همراه بود، و همچنين با توجه به اينكه اسلام توجه خاصى به حمايت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد، روشن مى‏شود كه نقش بيت المال، و زكات كه يكى از منابع درآمد بيت المال است، از مهمترين نقشها است.

شك نيست كه هر جامعه‏اى داراى افرادى از كار افتاده، بيمار، يتيمان بى‏سرپرست، معلولين، و امثال آنها ميباشد كه بايد مورد حمايت قرار گيرند.

و نيز براى حفظ موجوديت خود در برابر هجوم دشمن، نياز به سربازان مجاهدى دارد كه هزينه آنها از طرف حكومت پرداخته مى‏شود، همچنين كارمندان حكومت اسلامى، دادرسان و قضات، و نيز وسائل تبليغاتى و مراكز دينى، هر كدام نيازمند به صرف هزينه‏اى است كه بدون يك پشتوانه مالى منظم، و مطمئن، سامان نمى‏پذيرد.

به همين دليل در اسلام مساله زكات كه در حقيقت يك نوع" ماليات بر- درآمد و توليد و" ماليات بر ثروت راكد" محسوب مى‏شود، از اهميت خاصى برخوردار است، تا آنجا كه در رديف مهمترين عبادات قرار گرفته، و در بسيارى از موارد با نماز همراه ذكر شده، و حتى شرط قبولى نماز شمرده شده است! حتى در روايات اسلامى مى‏خوانيم كه اگر حكومت اسلامى از شخص، يا اشخاصى، مطالبه زكات كند، و آنها در برابر حكومت، ايستادگى كنند و سرباز زنند، مرتد محسوب مى‏شوند، و در صورتى كه اندرزها در مورد آنها سود ندهد، توسل به نيروى نظامى، در مقابل آنها جايز است، داستان اصحاب رده (همان گروهى كه بعد از پيامبر ص سر از پرداخت زكات باز زدند و خليفه وقت به مبارزه با آنها برخاست و حتى على ع اين مبارزه را امضاء كرد و شخصا يكى از پرچمداران در ميدان جنگ بود) در تواريخ اسلام مشهور است.

در روايتى از امام صادق ع مى‏خوانيم:

من منع قيراطا من الزكاة فليس هو بمؤمن، و لا مسلم، و لا كرامة !:" كسى كه يك قيراط از زكات را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و ارزشى ندارد" «1».

جالب توجه اينكه از روايات استفاده ميشود كه" حدود" و" مقدار" زكات آن چنان دقيقا در اسلام تعيين شده، كه اگر همه مسلمانان زكات اموال خويش را بطور صحيح و كامل بپردازند، هيچ فردى فقير و محروم در سرتاسر كشور اسلامى باقى نخواهد ماند.

در حديثى از امام صادق ع مى‏خوانيم‏

و لو ان الناس ادوا زكاة اموالهم ما بقى مسلم فقيرا محتاجا! ... و ان الناس ما افتقروا، و لا احتاجوا، و لا جاعوا، و لا عروا، الا بذنوب الاغنياء !:" اگر همه مردم زكات اموال خود را بپردازند مسلمانى فقير و نيازمند، باقى نخواهد ماند، و مردم فقير و محتاج و گرسنه و برهنه نمى‏شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان"! «2» و نيز از روايات استفاده مى‏شود كه اداى زكات باعث حفظ اصل مالكيت و تحكيم پايه‏هاى آنست، بطورى كه اگر مردم اين اصل مهم اسلامى را فراموش كنند شكاف و فاصله ميان گروه‏ها آن چنان مى‏شود كه اموال اغنياء نيز به خطر خواهد افتاد.

در حديثى از امام موسى بن جعفر ع مى‏خوانيم‏

حصنوا اموالكم بالزكاة :" اموال خود را بوسيله زكات حفظ كنيد". «1»

همين مضمون از پيامبر ص و امير مومنان على ع نيز در احاديث ديگر نقل شده است.

براى اطلاع بيشتر از اين احاديث به ابواب يك و سه و چهار و پنج از ابواب زكات از جلد ششم وسائل مراجعه فرمائيد.

آخرين نكته‏اى كه توجه به آن لازم است اين است كه در آيه مورد بحث در مورد چهار گروه كلمه" لام" ذكر شده (إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ الْعامِلِينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ) و اين تعبير معمولا نشانه" ملكيت" است.

ولى در مورد چهار گروه ديگر كلمه" فى" آمده است (وَ فِي الرِّقابِ وَ الْغارِمِينَ وَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ) و اين تعبير معمولا براى بيان" مصرف" است «2».

در ميان مفسران در تفسير اين" اختلاف تعبير" گفتگو است، بعضى معتقدند كه گروه چهارگانه اول، مالك زكات، مى‏شوند، و گروه چهارگانه دوم، مالك، نخواهند شد، و تنها جايز است زكات در مورد آنان مصرف گردد.

بعضى ديگر معتقدند كه اين اختلاف تعبير اشاره به نكته ديگرى است و آن اينكه گروه چهارگانه دوم استحقاق بيشترى براى زكات دارند، زيرا كلمه" فى" براى بيان ظرفيت است، گويا اين گروه چهارگانه ظرف زكات مى‏باشند و زكات مظروف آنها است، در حالى كه گروه‏هاى نخستين چنين نيستند.

ولى ما در اينجا احتمال ديگرى را انتخاب كرده‏ايم و آن اينكه شش گروه" فقراء، مساكين، عاملين عليها، مؤلفة قلوبهم، غارمين، و ابن السبيل" كه بدون" فى" ذكر شده‏اند يكسان مى‏باشند و عطف بر يكديگر و دو گروه ديگر كه" فى الرقاب" و" فى سبيل اللَّه" است و با كلمه" فى" بيان گرديده، وضع خاصى دارند، شايد اين تفاوت تعبير از اين نظر باشد كه گروه‏هاى ششگانه مى‏توانند مالك زكات شوند، و مى‏توان زكات را به خود آنها پرداخت (حتى بدهكاران و كسانى كه از اداى دين خود ناتوانند، البته در صورتى كه اطمينان داشته باشيم آن را در مورد اداى دين خود مصرف مى‏كنند).

ولى دو گروه مالك زكات نمى‏شوند، و نمى‏توان به آنها پرداخت، بلكه بايد در مورد آنها مصرف گردد، مثلا بردگان را بايد از طريق زكات خريد و آزاد كرد، روشن است كه آنها در اين صورت مالك زكات نمى‏شوند، و همچنين مواردى كه تحت عنوان" فى سبيل اللَّه" مندرج است، از قبيل هزينه جهاد، تهيه اسلحه و يا ساختن مسجد و مراكز دينى و مانند آنها هيچيك مالك زكات نيستند، بلكه مصرف آنند.

و به هر حال اين تفاوت در تعبير نشان مى‏دهد كه تا چه اندازه تعبيرات قرآن حساب شده است.

مطالب مفيد و جامع درباره اقتصاد مقاومتي

براي مشاده مطالب اينجا كليك كنيد

مقام معظم رهبري در سال‌هاي اخير در سخنان خود بارها بر مساله «اقتصاد» و «جنگ اقتصادي» كه دشمنان در راستاي مقابله با پيشرفت‌هاي جمهوري اسلامي ايران در پيش گرفته‌اند، تاكيد كرده و راهكارهاي مقابله با آن را نيز بارها گوشزد كرده‌اند و حتي در نامگذاري‌هاي‌شان براي سال‌ها نيز اين موضوع را مدنظر قرار داده‌اند، به نحوي كه مشاهده مي‌كنيم در سال‌هاي اخير سالي را به عنوان سال حركت به سمت اصلاح الگوي مصرف، سال بعد از آن همت مضاعف، كار مضاعف. و پس از آن را سال جهاد اقتصادي و امسال را به نام سال توليد ملي، حمايت از كار و سرمايه‌ ايراني نامگذاري كردند.

مقام معظم رهبري با آگاهي كامل از جنگ اقتصادي دشمن و اهداف آن‌ها از تشديد فشارها و تحريم‌ها عليه ايران همواره تلاش كردند، به ارائه برنامه‌ها و الگوهاي مناسب جهت مقابله با اين فشارها بپردازند. با توجه به تشديد فشارها و تحريم‌هاي دشمنان در ماه‌هاي اخير آنچه بيش از پيش در سخنان اخير مقام معظم رهبري به خصوص در ماه مبارك رمضان بر آن تاكيد شده، بحث «اقتصاد مقاومتي» است، ايشان معتقدند كه يكي از راه‌هاي عبور از مقطع حساس و سرنوشت‌ساز كنوني جدي‌گرفتن اقتصاد مقاومتي است.

اقتصاددانان در تعريف اقتصاد مقاومتي مي‌گويند اقتصاد مقاومتي در رويارويي و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف‌كننده قرار مي‌گيرد،‌ منفعل نيست و در مقابل اهداف اقتصادي سلطه ايستادگي مي‌كند، سعي در تغيير ساختارهاي اقتصادي موجود و بومي‌سازي آن براساس جهان‌بيني و اهداف دارد.

اقتصاد مقاومتي يعني تشخيص حوزه‌هاي فشار و متعاقبا تلاش براي كنترل و بي‌اثر كردن آنها و در شرايط آرماني تلاش براي تبديل اين فشارها به فرصت است. اقتصاد مقاومتي در راستاي كاهش وابستگي‌ها و تاكيد روي مزيت‌هاي توليد داخل و تلاش بر خوداتكايي است.

با توجه به اين موضوع و تاكيدات مقام معظم رهبري بر مقوله اقتصاد مقاومتي به خصوص در ديداري كه با جمعي از محققان، پژوهشگران، متخصصان و نوآوران در عرصه علم و فناوري و همچنين ديدار با كارگزاران نظام در ماه مبارك رمضان داشتند در گزارش پيش رو تلاش كرده‌ايم مروري بر سخنان ايشان بر بحث اقتصاد مقاومتي داشته باشيم.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، حضرت آيت الله خامنه اي در ديدار جمعي از محققان، پژوهشگران، متخصصان و نوآوران در عرصه علم و فناوري، و مسئولان شركت هاي دانش بنيان و پارك هاي علم و فناوري در 8 مرداد با بيان اين‌كه يكي از راه‌هاي عبور از مقطع حساس و سرنوشت ساز كنوني ، جدي گرفتن اقتصاد مقاومتي است تأكيد كردند: اقتصاد مقاومتي يك شعار نيست، بلكه يك واقعيتي است كه مي بايست محقق شود.

ايشان فرمودند: اين كه ما عرض كرديم «اقتصاد مقاومتى»، اين يك شعار نيست؛ اين يك واقعيت است. كشور دارد پيشرفت مي‌كند. ما افقهاى بسيار بلند و نويدبخشى را در مقابل خودمان مشاهده مي‌كنيم. خب، بديهى است كه حركت به سمت اين افق‌ها، معارض‌ها و معارضه‌‌‌هائى هم دارد. بعضى از اين معارضه‌‌‌ها انگيزه‌‌‌هاى اقتصادى دارد، بعضى انگيزه‌‌‌هاى سياسى دارد؛ بعضى منطقه‌‌‌اى است، بعضى بين‌‌‌المللى است. اين معارضه‌‌‌ها در مواردى هم منتهى مي‌شود به همين فشارهاى گوناگونى كه مشاهده مي‌كنيد؛ فشارهاى سياسى،تحريم ، غير تحريم، فشارهاى تبليغاتى - اينها هست - ليكن در لابه‌‌‌لاى اين مشكلات، در وسط اين خارها، گام‌هاى استوار و همت‌ها و تصميم‌هايى هم وجود دارد كه بناست از وسط اين خارها عبور كند و خودش را به آن نقطه‌‌‌ى مورد نظر برساند؛ وضع كشور الان اينجورى است.

به هيچ وجه ما در بن‌‌‌بست نيستيم؛ به هيچ وجه با مشكلاتى كه ما را از تصميم به ادامه‌‌‌ى راه باز بدارد، مواجه نيستيم؛ چنين مشكلاتى وجود ندارد. بله، مشكلات هست؛ اما همه‌‌‌ى اين مشكلات، كوچكتر از تصميم و اراده و هدف‌ها و آرمان‌هاى اين ملت و اين كشور است. در بستر نرم و راحتى نمي‌خواهيم بخوابيم و تكيه بزنيم و استراحت كنيم؛ نه، وسط ميدانيم؛ اما اين ميدان، يك ميدان دشوار و در عين حال شوق‌‌‌آفرين است؛ مثل ميدان ورزش و مسابقات ورزشى. در ميدان‌هاى مسابقات ورزشى خستگى هست، دلهره هم هست، اما شوق‌‌‌آفرين است. هيچ ورزشكارى از حضور در ميدان مسابقه‌‌‌ى ورزشى امتناع نمي‌كند؛ بلكه با شوق مي‌رود آنجا. اين كار زحمت هم دارد - فشار جسمى، فشار عصبى - در عين حال ورزشكاران مي‌روند. وضعيت ما اينجورى است.

عرصه، عرصه‌‌‌ى حركت عمومى و ماندگارِ تاريخى ملت است. از لحاظ تاريخى، حركت امروز ما يك حركت ماندگار است. يعنى سرنوشت ايران را امروز ملت ما شايد براى قرنها دارند رقم ميزنند و معين مي‌كنند. هميشه چنين موقعيتى پيش نمى‌‌‌آيد؛ در همه‌‌‌ى مقاطع تاريخى، اين وضعيت پيش نمى‌‌‌آيد؛ در زمان ما خوشبختانه پيش آمده. اين انقلاب، كشور را و ملت را در معرض يك حركت مؤثرِ ماندگارِ طولانى و تاريخى قرار داده.

خب، ما بايد هر كدام نقش خودمان را بشناسيم و آن را ايفاء كنيم. يكى از بخش‌هاى ما، اقتصاد است و خاصيت اقتصاد در يك چنين شرايطى، اقتصاد مقاومتى است؛ يعنى اقتصادى كه همراه باشد با مقاومت در مقابل كارشكنى دشمن، خباثت دشمن؛ دشمنانى كه ما داريم. به نظر من يكى از بخش‌هاى مهمى كه مي‌تواند اين اقتصاد مقاومتى را پايدار كند، همين كار شماست؛ همين شركت‌هاى دانش‌‌‌بنيان است؛ اين يكى از بهترين مظاهر و يكى از مؤثرترين مؤلفه‌‌‌هاى اقتصاد مقاومتى است؛ اين را بايد دنبال كرد.

 رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار با كارگزاران نظام در 5 مرداد سال جاري نيز با اشاره به اهميت اقتصاد مقاومتي به تبيين ازكان اين موضوع پرداختند.

حضرت آيت الله خامنه‌‌اي در جمع كارگزاران نظام فرمودند: ما چند سال پيش «اقتصاد مقاومتى» را مطرح كرديم. همه‌ى كسانى كه ناظر مسائل گوناگون بودند، مي‌توانستند حدس بزنند كه هدف دشمن، فشار اقتصادى بر كشور است. معلوم بود و طراحى‌ها نشان مي‌داد كه اينها مي‌خواهند، بر روى اقتصاد كشور متمركز شوند.

اقتصاد كشور ما براى آنها نقطه‌ى مهمى است. هدف دشمن اين بود كه بر روى اقتصاد متمركز شود، به رشد ملى لطمه بزند، به اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملى دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشكل شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامى جدا شوند؛ هدف فشار اقتصادى دشمن اين است، و اين محسوس بود؛ اين را انسان ميتوانست مشاهده كند.

من در سال 86 در صحن مطهر على‌بن‌موسى‌الرضا (عليه الصّلاة و السّلام) در سخنرانىِ اول سال گفتم كه اينها دارند مسئله‌ى اقتصاد را پيگيرى مي‌كنند؛ بعد هم آدم مي تواند فرض كند كه اين شعارهاى سال حلقه‌هائى بود براى ايجاد يك منظومه‌ى كامل در زمينه‌ى مسائل اقتصاد؛ يعنى اصلاح الگوى مصرف، مسئله‌ى جلوگيرى از اسراف، مسئله‌ى همت مضاعف و كار مضاعف، مسئله‌ى جهاد اقتصادى، و امسال توليد ملى و حمايت از كار و سرمايه‌ى ايرانى. ما اينها را به عنوان شعارهاى زودگذر مطرح نكرديم؛ اينها چيزهائى است كه مي‌تواند حركت عمومى كشور را در زمينه‌ى اقتصاد ساماندهى كند؛ مي‌تواند ما را پيش ببرد. ما بايد دنبال اين راه باشيم.

مسئله‌ى اقتصاد مهم است؛ اقتصاد مقاومتى مهم است. البته اقتصاد مقاومتى الزاماتى دارد. مردمى كردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتى است. اين سياست‌هاى اصل ۴۴ كه اعلام شد، مي‌تواند يك تحول به وجود بياورد؛ و اين كار بايد انجام بگيرد. البته كارهائى انجام گرفته و تلاش‌هاى بيشترى بايد بشود. بخش خصوصى را بايد توانمند كرد؛ هم به فعاليت اقتصادى تشويق بشوند، هم سيستم بانكى كشور، دستگاه‌هاى دولتى كشور و دستگاه‌هائى كه مي‌توانند كمك كنند - مثل قوه‌ى مقننه و قوه‌ى قضائيه - كمك كنند كه مردم وارد ميدان اقتصاد شوند. كاهش وابستگي به صنعت نفت يكى ديگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. اين وابستگى، ميراث شوم صد ساله‌ى ماست. ما اگر بتوانيم از همين فرصت كه امروز وجود دارد، استفاده كنيم و تلاش كنيم نفت را با فعاليت‌هاى اقتصادىِ درآمدزاى ديگرى جايگزين كنيم، بزرگترين حركت مهم را در زمينه‌ى اقتصاد انجام داده‌ايم. امروز صنايع دانش‌بنيان از جمله‌ى كارهائى است كه ميتواند اين خلأ را تا ميزان زيادى پر كند. ظرفيتهاى گوناگونى در كشور وجود دارد كه ميتواند اين خلأ را پر كند. همت را بر اين بگماريم؛ برويم به سمت اين كه هرچه ممكن است، وابستگى خودمان را كم كنيم.

مسئله‌ى مديريت مصرف، يكى از اركان اقتصاد مقاومتى است؛ يعنى مصرف متعادل و پرهيز از اسراف و تبذير. هم دستگاه‌هاى دولتى، هم دستگاه‌هاى غير دولتى، هم آحاد مردم و خانواده‌ها بايد به اين مسئله توجه كنند؛ كه اين واقعاً جهاد است. امروز پرهيز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشك در مقابل دشمن يك حركت جهادى است؛ انسان مي‌تواند ادعا كند كه اين اجر جهاد فى‌سبيل‌اللّه‌ را دارد.

يك بُعد ديگرِ اين مسئله‌ى تعادل در مصرف و مديريت مصرف اين است كه ما از توليد داخلى استفاده كنيم؛ اين را همه‌ى دستگاه‌هاى دولتى توجه داشته باشند - دستگاه‌هاى حاكميتى، مربوط به قواى سه‌گانه - سعى كنند هيچ توليد غير ايرانى را مصرف نكنند؛ همت را بر اين بگمارند. آحاد مردم هم مصرف توليد داخلي را بر مصرف كالاهايى با مارك‌هاى معروف خارجى - كه بعضى فقط براى نام و نشان، براى پز دادن، براى خودنمائى كردن، در زمينه‌هاى مختلف دنبال مارك‌هاى خارجى مي‌روند - ترجيح بدهند. خود مردم راه مصرف كالاهاى خارجى را ببندند.

به نظر ما طرح‌هاى «اقتصاد مقاومتى» جواب مي‌دهد. همين مسئله‌ى سهميه‌بندى بنزين كه اشاره كردند، جواب داد. اگر چنانچه بنزين سهميه‌بندى نمي‌شد، امروز مصرف بنزين ما از صد ميليون ليتر در روز بالاتر مي‌رفت. توانستند اين را كنترل كنند؛ كه خب، امروز در يك حد خيلى خوبى هست. حتّى بايد جورى باشد كه هيچ به بيرون نيازى نباشد، كه الحمدللّه‌ نيست. تحريم بنزين را در برنامه داشتند؛ اقتصاد مقاومتى تحريم بنزين را خنثى كرد. و بقيه‌ى چيزهائى كه مورد نياز كشور است.

هدفمند كردن يارانه‌ها هم در جهت شكل دادن به اقتصاد ملى است؛ كه اينها مي‌تواند هم رونق ايجاد كند - در توليد، در اشتغال - و هم موجب رفاه شود؛ اينها مايه‌ى رشد توليد كشور، رشد اقتصادى كشور، مايه‌ى اقتدار يك كشور است. با رشد توليد، يك كشور در دنيا اقتدار حقيقى و آبروى بين‌المللى پيدا مي‌كند. اين كار بايستى به انجام برسد.

و استفاده‌ى حداكثرى از زمان و منابع و امكانات. از زمان بايد حداكثر استفاده بشود. طرحهائى كه سالهاى متمادى طول ميكشيد، امروز خوشبختانه با فاصله‌ى كمترى انسان مى‌بيند كه فلان كارخانه در ظرف دو سال، در ظرف هجده ماه به بهره‌بردارى رسيد. بايد اين را در كشور تقويت كرد.

حركت بر اساس برنامه، يكى از كارهاى اساسى است. تصميمهاى خلق‌الساعه و تغيير مقررات، جزو ضربه‌هائى است كه به «اقتصاد مقاومتى» وارد مي‌شود و به مقاومت ملت ضربه مي‌زند. اين را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم بايد توجه داشته باشند؛ نگذارند سياست‌هاى اقتصادى كشور در هر زمانى دچار تذبذب و تغييرهاى بى‌مورد شود.

يك مسئله هم مسئله‌ى وحدت و همبستگى است. در كشور ما خوشبختانه ملت متحدند؛ اين خيلى دستاورد مهمى است؛ از اين بايد صيانت كرد؛ نگذاريم از بين برود. اين اختلافاتى كه گاهى بين مسئولين بروز مي‌كند - كه به سطح رسانه‌ها هم كشيده مي‌شود؛ بيخود، بى‌مورد، بى‌فايده – به اتحاد ملي ضربه مي‌زند. يك عده مي‌شوند طرفدار اين، يك عده هم مي‌شوند طرفدار آن؛ مخالفت كردن، متهم كردن يكديگر؛ يك عده‌اى قوه‌ى مجريه را متهم كنند، يك عده‌اى از آن طرف قوه‌ى مقننه را متهم كنند، يك عده‌اى قوه‌ى قضائيه را متهم كنند، تقصيرها را گردن هم بيندازند؛ اين جزو كارهاى بسيار مضر است و دوستان محترم ما، مسئولان عزيز كشور بدانند كه اين در بين مردم هم هيچگونه آبرو و وجهه‌اى ايجاد نمي‌كند كه ما مشكلات را هى به گردن اين و آن بيندازيم. نه، يك مشكلاتى وجود دارد؛ بايد حل كرد و مي‌توانيم هم حل كنيم؛ ما از حل مشكلاتمان ناتوان نيستيم. همان طور كه عرض كردم، اينها واقعيتهاى كشور است كه دارد به ما نشان مي دهد.

ايشان همجنين در ماه مبارك دمضان در سال 1389 در جمع كار آفرينان با اشاره به اهميت مقوله ي كار آفريني وارتباط آن با موضوع اقتصاد مقاومتي فرمودند:

ما بايد يك اقتصاد مقاومتىِ واقعى در كشور به وجود بياوريم. امروز كارآفرينى معناش اين است. دوستان درست گفتند كه ما تحريم‌ها را دور مي‌زنيم؛ بنده هم يقين دارم. ملت ايران و مسئولين كشور تحريم‌ها را دور مي‌زنند، تحريم‌كنندگان را ناكام مي‌كنند؛ مثل موارد ديگرى كه در سال‌هاى گذشته در زمينه‌هاى سياسى بود كه يك اشتباهى كردند، يك حركتى انجام دادند، بعد خودشان مجبور شدند برگردند، يكى يكى عذرخواهى كنند. چند مورد يادتان هست لابد ديگر. حالا جوان‌ها نمي‌دانند. در اين ده بيست سال اخير، از اين كارها چند بار انجام دادند. اين دفعه هم همين جور است. البته تحريم براى ما جديد نيست، ما سى سال است تو تحريميم. همه‌ى اين كارهائى كه شده است، همه‌ى اين حركت عظيم ملت ايران، در فضاى تحريم انجام گرفته؛ بنابراين كارى نميتوانند بكنند. خب، ولى اين دليلى است براى همه‌ى مسئولان و دلسوزان كشور كه خود را موظف بدانند، مكلف بدانند به ايجاد كار، به توليد، به كارآفرينى، به پر رونق كردن روزافزون اين كارگاه عظيم؛ كه كشور ايران حقيقتاً امروز يك كارگاه عظيمى است. همه خودشان را بايد موظف بدانند.

منبع: ايسنا

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيات  219 تا 220 سوره بقره   تفسير نمونه جلد 2 صفحات 127 تا 128

ضررهاى اقتصادى قمار:

در طول سال ميليون‏ها بلكه ميلياردها از ثروت مردم جهان در اين راه از بين مى‏رود، گذشته از ساعات زيادى كه از نيروى انسانى در اين راه تلف مى‏شود، و حتى نشاط كار مداوم را در ساعات ديگر سلب مى‏كند، مثلا در گزارشها چنين آمده است: در شهر" مونت كارلو" كه يكى از مراكز معروف قمار در دنيا است، يك نفر در مدت 19 ساعت قمار بازى 4 ميليون تومان ثروت خود را از دست داد، وقتى درهاى قمارخانه بسته شد يك راست به جنگل رفت، و با يك گلوله مغز خويش را متلاشى كرد، و به زندگى خود خاتمه داد، گزارش دهنده اضافه مى‏كند، جنگلهاى" مونت كارلو" بارها شاهد خودكشى اين پاك‏بازها بوده است.

زيانهاى اجتماعى قمار:

بسيارى از قماربازان به علت اينكه گاهى برنده مى‏شوند و در يك ساعت ممكن است هزاران تومان سرمايه ديگران را به جيب خود بريزند، حاضر نمى‏شوند تن به كارهاى توليدى و اقتصادى بدهند، در نتيجه چرخهاى توليد و اقتصاد به همان نسبت لنگ مى‏شود، و درست اگر دقت كنيم مى‏بينيم كه، تمام قماربازان و عائله آنان سربار اجتماع هستند، و بدون اينكه كمترين سودى به اين اجتماع برسانند از دست رنج آنها استفاده مى‏كنند، و گاهى هم كه در بازى قمار باختند، براى جبران آن دست به سرقت مى‏زنند.

خلاصه زيانهاى ناشى از قمار به حدى است كه حتى بسيارى از كشورهاى غير مسلمان آن را قانونا ممنوع اعلام داشته‏اند اگر چه عملا بطور وسيع آن را انجام مى‏دهند.

مثلا انگلستان در سال 1853، امريكا در سال 1855، شوروى در سال 1854 و آلمان در سال 1873 قمار را ممنوع اعلام نمودند.

در پايان اين بحث اشاره به اين موضوع جالب به نظر مى‏رسد، كه طبق آمارى كه بعضى از محققان تهيه كرده‏اند جيب‏برى 90 درصد، فساد اخلاق 10 درصد، ضرب و جرح 40 درصد، جرايم جنسى 15 درصد، طلاق 30 درصد و خودكشى 5 درصد، معلول قمار است.

اگر بخواهيم يك تعريف جامعى براى قمار تهيه كنيم، بايد بگوييم: قمار يعنى قربانى كردن مال و شرف براى بدست آوردن مال غير به خدعه و تزوير و احيانا به عنوان تفريح و نرسيدن به هيچكدام.

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيات  275 تا 277 سوره بقره     تفسير نمونه جلد 2 صفحه 368

به گوشه‏اى از منطق رباخواران اشاره كرده، مى‏فرمايد:" اين به خاطر آن است كه آنها گفتند: بيع هم مانند ربا است" و تفاوتى ميان اين دو نيست (ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا). يعنى هر دو از انواع مبادله است كه با رضايت طرفين انجام مى‏شود.

ولى قرآن در پاسخ آنها مى‏گويد: چگونه اين دو ممكن است يكسان باشد" حال آنكه خداوند بيع را حلال كرده و ربا را حرام" (وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا).

مسلما اين تفاوت، دليل و فلسفه‏اى داشته كه خداوند حكيم، به خاطر آن چنين حكمى را صادر كرده است، قرآن در اين باره توضيح بيشترى نداده و شايد به خاطر وضوح آن بوده است، زيرا:

اولا- در خريد و فروش معمولى هر دو طرف به طور يكسان در معرض سود و زيان هستند، گاهى هر دو سود مى‏كنند و گاهى هر دو زيان، گاهى يكى سود و ديگرى زيان مى‏كند در حالى كه در" معاملات ربوى" رباخوار هيچگاه زيان نمى‏بيند و تمام زيانهاى احتمالى بر دوش طرف مقابل سنگينى خواهد كرد و به همين دليل است كه مؤسسات ربوى روز به روز وسيع‏تر و سرمايه‏دارتر مى‏شوند و در برابر تحليل رفتن طبقات ضعيف بر حجم ثروت آنها دائما افزوده مى‏شود.

ثانيا- در تجارت و خريد و فروش معمولى طرفين در مسير" توليد و مصرف" گام بر مى‏دارند در صورتى كه رباخوار هيچ عمل مثبتى در اين زمينه ندارد.

ثالثا- با شيوع رباخوارى سرمايه‏ها در مسيرهاى ناسالم مى‏افتد و پايه‏هاى اقتصاد كه اساس اجتماع است متزلزل مى‏گردد، در حالى كه تجارت صحيح موجب گردش سالم ثروت است.

رابعا- رباخوارى منشا دشمنيها و جنگهاى طبقاتى است، در حالى كه تجارت صحيح چنين نيست و هرگز جامعه را به زندگى طبقاتى و جنگهاى ناشى از آن سوق نمى‏دهد.

در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است .

بخشي از تفسير آيات 11 تا 12 سوره آل عمران    تفسير نمونه جلد 3 صفحات 285 تا 286

ارث يك حق طبيعى است‏

نخست اينكه شايد بسيارى تصور كنند كه بهتر اين است كه به هنگام فوت كسى، اموال او جزء اموال عمومى گردد و در اختيار بيت المال قرار گيرد، ولى با دقت روشن ميشود كه اين كار كاملا دور از عدالت است، زيرا مسئله" وراثت" يك امر كاملا طبيعى و منطقى است، همان طور كه پدر و مادر قسمتى از صفات جسمى و روحى خود را طبق قانون وراثت طبيعى، به نسل‏هاى بعد منتقل مى‏كنند، چرا اموال آنها از اين قانون مستثنى باشد؟ و به نسل آينده منتقل نشود؟

به علاوه اموال مشروع هر كس نتيجه زحمات و كوششها و تلاشهاى اوست، و در حقيقت نيروهاى متراكم شده او را نشان ميدهد، و به همين جهت ما هر كس را مالك طبيعى دسترنج خود مى‏شناسيم، اين يك حكم فطرى است.

بنا بر اين به هنگام مرگ كه دست انسان از اموالش كوتاه ميگردد عادلانه‏ترين راه اين است كه اين اموال به كسانى تعلق گيرد كه نزديكترين افراد به اوست، و در واقع هستى آن اشخاص ادامه هستى آن شخص محسوب ميشود.

روى همين جهت، بسيارى از مردم با اينكه سرمايه كافى براى زندگى خود تا پايان عمر دارند دست از تلاش و كوشش براى كار و توليد بيشتر، بر نمى‏دارند، و هدفشان تامين آينده فرزندانشان است، يعنى قانون ارث مى‏تواند تحرك و جنبش بيشترى به چرخ‏هاى اقتصادى يك كشور بدهد، و اگر اموال هر كس بعد از مرگ او به كلى از او بريده شود و جزء اموال عمومى گردد، ممكن است قسمت مهمى از فعاليت‏هاى اقتصادى خاموش شود.

 شاهد اين سخن جريانى است كه در فرانسه واقع شد: مى‏گويند: چندى قبل نمايندگان پارلمان فرانسه قانون ارث را الغاء كردند، و به جاى آن تصويب نمودند كه آنچه از كسى باقى ميماند به عنوان اموال عمومى ضبط گردد و به مصارف عموم برسد، بطورى كه هيچ يك از بستگان شخص سهمى نداشته باشند، ولى با گذشت مدتى اثرات نامطلوب اقتصادى اين قانون آشكار گرديد، و مشاهده شد كه در وضع صادرات و واردات كشور اثر عميقى گذارده و از تلاش اقتصادى به مقدار زيادى كاسته شده، اين موضوع مقامات اقتصادى را دچار نگرانى كرد و عامل اصلى آن را همان" الغاى قانون ارث" دانستند و ناچار در آن تجديد نظر كردند.

بنا بر اين نميتوان انكار كرد كه قانون ارث علاوه بر اينكه يك امر طبيعى و فطرى است در گسترش تلاش‏هاى اقتصادى نيز اثر عميق دارد.

*** در اين بخش و بخش هاي آينده به مباحث اقتصادي  ( توليد، كار و سرمايه ) از منظر قرآن كريم مي پردازم كه اين مطالب توسط خودم به وسيله تحقيق و مطالعه در تفاسير گردآوري شده است . ***

بخشي از تفسير آيات 79 تا 82 سوره قصص      تفسير نمونه جلد 16 صفحات 174 تا 176

موضع اسلام در برابر مساله ثروت‏

نبايد از آنچه گفتيم اين چنين استنباط شود كه اسلام در برابر مال و ثروت موضع منفى دارد و با آن مخالف است، نبايد تصور كرد كه اسلام، فقر را مى‏پسندد و دعوت به فقر مى‏كند و آن را وسيله كمالات معنوى مى‏داند.

بلكه به عكس اسلام به عنوان يك وسيله مؤثر و كارساز روى آن تكيه مى‏كند در آيه 180 سوره بقره از" مال" تعبير به" خير" شده است.

و در حديثى از امام باقر ع مى‏خوانيم: نعم العون الدنيا على طلب الآخرة: " دنيا كمك خوبى است براى رسيدن به آخرت" .

بلكه آيات مورد بحث كه شديدترين مذمت را از قارون ثروتمند مغرور مى‏كند شاهد گويايى بر اين موضوع است، منتها اسلام ثروتى را مى‏پسندد كه بوسيله آن" ابتغاء دار آخرت" و طلب سراى ديگر شود، چنان كه دانشمندان‏ بنى اسرائيل به قارون گفتند: وَ ابْتَغِ فِيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الآخرة.

اسلام ثروتى را مى‏پسندد كه در آن" أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ" و نيكى به همگان باشد.

اسلام ثروتى را مدح مى‏كند كه در آن لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا تحقق يابد بالآخره اسلام ثروتى را خواهان است كه مايه فساد در زمين و فراموش كردن ارزشهاى انسانى و گرفتار شدن در مسابقه جنون‏آميز" تكاثر" نگردد، و انسان را به" خود برتربينى" و" تحقير ديگران" و حتى رويارويى با پيامبر خدا نكشاند.

وسيله‏اى باشد براى استفاده همگان، براى پر كردن خلاهاى موجود اقتصادى، براى مرهم نهادن بر زخمهاى جانكاه محرومان، و براى رسيدن به نيازها و مشكلات مستضعفان.

علاقه به چنين ثروتى با چنين هدفهاى مقدسى علاقه به دنيا نيست، علاقه به آخرت است، چنان كه در حديثى مى‏خوانيم يكى از ياران امام صادق ع خدمتش آمد و شكايت كرد كه ما دنبال دنيا هستيم و به آن علاقمنديم (از اين مى‏ترسيم كه دنياپرست باشيم).

امام (كه پاكى و تقواى آن مرد را مى‏دانست) فرمود: با اين ثروت دنيا چه مى‏خواهى انجام دهى؟ در پاسخ عرض كرد: هزينه خود و خانواده‏ام را تهيه كنم، و به خويشاوندانم كمك نمايم، در راه خدا انفاق كنم، و حج و عمره بجا آورم امام فرمود: ليس هذا طلب الدنيا هذا طلب الآخرة:" اين، دنياطلبى نيست اين طلب آخرت است" «1».

و از اينجا فاسد بودن عقيده دو گروه: گروهى از مسلمان نماهاى بيخبر از تعليمات اسلام كه اسلام را حامى مستكبران معرفى مى‏كنند و گروهى از دشمنان مغرض كه مى‏خواهند چهره اسلام را دگرگون نشان داده و آن را ضد ثروت و طرفدار فقر نشان دهند، روشن مى‏شود.

اصولا يك ملت فقير، نمى‏تواند آزاد و سربلند زندگى كند.

فقر وسيله وابستگى است.

فقر مايه روسياهى در دنيا و آخرت است.

و فقر انسان را به گناه و آلودگى دعوت مى‏كند.

همانگونه كه در حديثى از امام صادق ع مى‏خوانيم: غنى يحجزك عن الظلم خير من فقر يحملك على الاثم: " بى‏نيازى كه تو را از تجاوز به حق ديگران باز دارد از فقرى كه تو را وادار به گناه كند بهتر است" .

جوامع اسلامى بايد بكوشند هر چه بيشتر، غنى و بى‏نياز گردند، به مرحله خودكفايى برسند و روى پاى خود بايستند و شرف و عزت و استقلال خود را بر اثر فقر، فداى وابستگى به ديگران نكنند و بدانند خط اصيل اسلام اين است.

احاديث اقتصادي : پرهيز از امتياز دادن ها و سو استفاده هاي مالي

مسئولان و كارگزاران هر حكومت ، خواص و نزديكاني دارند كه برخي از آنها چشم به استفاده از امكانات و بهره جويي و لذت بردن از اموال را دارند كه مي توانند در اقتصاد سالم كشور اختلال ايجاد كنند.
امام علي عليه السلام به كارگزاران خود اكيدا توصيه مي كند كه از چنين عناصر خطرناكي بپرهيزند.
آنجا كه مي نويسد:
ثم ان للوالي خاصه وبطانه، فيهم استيثار وتطاول، وقله انصاف في معامله، فاحسم ماده اءوليك بقطع اءسباب تلك الاْحْوال.
ولا تقطعن لاحد من حاشيتك وحامتك قطيعه، ولا يطمعن منك في اعتقاد عقده، تضر بمن يليها من الناس، في شرب اءو عمل مشترك، يحملون موونته علي غيرهم ، فيكون مهناء ذلك لهم دونك، وعيبه عليك في الدنيا والاْخره.
واءلزم الحق من لزمه من القريب والبعيد، وكن في ذلك صابرا محتسبا، واقعا ذلك من قرابتك وخاصتك حيث وقع، وابتغ عاقبته بما يثقل عليك منه، فان مغبه ذلك محموده.( 8)
(همانا زمامداران را خواص و نزديكاني است كه خود خواه وچپاولگرند، و در معاملات انصاف ندارند، ريشه ستمكاريشان را با بريدن اسباب آن بخشكان ، و به هيچكدام از اطرافيان و خويشاوندانت زمين را واگذار مكن ، و بگونه اي با آنان رفتار كن كه قرار دادي به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زيان رساند، مانند آبياري مزارع ، يا زراعت مشترك ، كه هزينه هاي آن را بر ديگران تحميل كنند، در آن صورت سودش براي آنان ، و عيب و ننگش در دنيا و آخرت براي تو است .
حق را مال هر كس كه باشد، نزديك يا دور بپرداز، و در اين كار شكيبا باش ، و اين شكيبايي را به حساب خدا بگذار، گر چه اجراي حق مشكلاتي براي نزديكانت فراهم آورد، تحمل سنگيني آن را به ياد قيامت برخود هموار ساز.)

منبع: سايت قائميه

احاديث اقتصادي : رشد اقتصاد براي عمران و آباداني

يكي ديگر از اصول كلي در برنامه ريزي اقتصادي امام علي عليه السلام توجه به آباداني كشور و رونق دادن به كسب و تجارت است ، چنان كه خطاب به مالك اشتر مي نويسد:
وليكن نظرك في عماره الاْرْض اءبْلغ منْ نظرك في اسْتْجلاب اْلخراج، لان ذلك لا يدْرك الا بالْعماره؛ ومنْ طلب الخراج بغير عماره اءخرب البلاد، واءهلك العباد، ولم يستقم اءمره الا قليلا.
فان شكوا ثقلا اءو عله، اءو انقطاع شرب اءو باله، اءو احاله اءرض اغتمرها غرق، اءو اءجحف بها عطش، خففت عنهم بما ترجو اءن يصلح به اءمرهم ؛
ولا يثقلن عليك شي ء خففت به الموونه عنهم ، فانه ذخر يعودون به عليك في عماره بلادك، وتزيين ولايتك، مع استجلابك حسن ثنايهم ، وتبجحك باستفاضه العدل فيهم ، معتمدا فضل قوتهم ، بما ذخرت عندهم من اجمامك لهم ، والثقه منهم بما عودتهم من عدلك عليهم ورفقك بهم ، فربما حدث من الاْمور ما اذا عولْت فيه عليْهمْ منْ بعْد احتملوه طيبه اءنفسهم به؛ فان العمران محتمل ما حملته.
وانما يو تي خراب الاْرْض منْ اعْواز اءهْلها، وانما يعْوز اءهْلها لا شْراف اءنْفس الْولاه علي الْجمْع، وسوء ظنهمْ بالْبقاء، وقله انتفاعهم بالعبر.( 7)
(بايد تلاش تو در آباداني زمين بيشتر از جمع آوري خراج باشد كه خراج جز با آباداني فراهم نمي گردد، و آن كس كه بخواهد خراج را بدون آباداني مزارع به دست آورد، شهرها را خراب ، و بندگان خدا را نابود، و حكومتش جز اندك مدتي دوام نياورد.
پس اگر مردم شكايت كردند، از سنگيني ماليات ، يا آفت زدگي ، يا خشك شدن آب چشمه ها، يا كمي باران ، يا خراب شدن زمين در سيلاب ها، يا خشكسالي ، در گرفتن ماليات به ميزاني تخفيف ده تا امورشان سامان گيرد، و هرگز تخفيف دادن در خراج تو را نگران نسازد زيرا آن ، اندوخته اي است كه در آباداني شهرهاي تو، و آراستن ولايتهاي تو نقش دارد، و رعيت تو را مي ستايند، و تو از گسترش عدالت ميان مردم خشنود خواهي شد، و به افزايش قوت آنان تكيه خواهي كرد، بدانچه در نزدشان اندوختي و به آنان بخشيدي ، و با گسترش عدالت در بين مردم ، و مهرباني با رعيت ، به آنان اطمينان خواهي داشت ، آنگاه اگر در آينده كاري پيش آيد و به عهده شان بگذاري ، با شادماني خواهند پذيرفت ، زيرا عمران و آبادي قدرت تحمل مردم را زياد مي كند.
همانا ويراني زمين به جهت تنگدستي كشاورزان است ، و تنگدستي كشاورزان ، به جهت غارت اموال از طرف زمامداراني است كه به آينده حكومتشان اعتماد ندارند، و از تاريخ گذشتگان عبرت نمي گيرند.)

منبع : سايت قائميه